Strumstick en Fluit
Inspiratiedag 28 januari 2023
Richard Raaphorst
Op zaterdag 28 januari 2023 heb ik samen met Ange, Astrid, Jannie, Maarten, Mary en Rijk mogen genieten van de workshop “Strumstick en fluit” door Richard Raaphorst van Kokopelli’s Place. Doel van de workshop was een kennismaking met de Strumstick en een verdieping van de kennis over de Indianenfluit, ook Native American Flute genoemd.
Bij binnenkomst werden we al blij verrast met een grote tafel vol strumsticks en enkele andere snaarinstrumenten, alsmede een diversiteit aan fluiten in diverse stemmingen, waaronder Indianenfluiten (Native flutes), bamboefluiten, een prachtige fluit gemaakt van dennenhout en een Chinese fluit. De toonsoorten van de fluiten varieerden van prachtige diepe bastonen naar hoge tonen. De meeste instrumenten waren door Richard zelf gemaakt. Ook Ange en Patricia hadden eigen Indianenfluiten meegenomen, waaronder een Basfluit en dubbele fluiten in D en F#.
Richard leidde de workshop in met een prachtig spel op de Indianenfluit, een meditatief moment waarmee we meteen in de juiste stemming kwamen. Het was erg interessant om daarna meer over de herkomst en de achtergrond van de fluiten te horen. De Indiaanse fluit is één van de oudste instrumenten op aarde en de tonen van de fluiten worden al duizenden jaren gebruikt vanwege de helende werking op het lichaam en de geest. De Native flute is gebaseerd op de Blues-toonladder, een pentatonische toonreeks, waardoor de fluit zich makkelijk laat bespelen.
In tegenstelling tot een machinaal geproduceerde fluit heeft een zelfgemaakte fluit veel meer een ziel in zich, hetgeen van invloed is op de klank. Iedereen die wel eens een instrument heeft gemaakt zal dit beamen. Maar ook de bezieling waarmee een persoon de fluit bespeelt is bepalend voor de klank, omdat de fluit gaat resoneren met de staat van Zijn van deze persoon.
Gaten
Dat de lengte en de dikte van een fluit de stemming van de fluit bepalen dat wisten we allemaal wel. De theorie over de gaten in de fluit was erg verhelderend. We kennen allemaal het “totemdier” of “fetish” dat zich bevindt op het vierkante gaatje (labium) aan de bovenkant van de Native Flute. Richard liet ons zien dat de onderkant van de fetish een gleuf heeft die de luchtstroom kanaliseert. De fetish moet correct op het labium worden geplaatst om de juiste klank voort te brengen. Klinkt je fluit niet goed, check dan eerst of je fetish goed zit. Dit bovenste stuk is het meest essentiële deel van de fluit.
Naast het labium en het gaatje waarop je de fluit aanblaast heeft de Indianenfluit 6 klankgaten (“vingergaten”). De afstand tussen deze gaten, de afstand van deze gaten tot het open uiteinde van de fluit alsmede de grootte van de klankgaten zijn allemaal bepalend voor de toonhoogte en de klank. De klankgaten van een Indianenfluit dek je af met je vingertoppen. Krijg je niet de juiste toon of klank, check dan of je vingers de klankgaten goed afdichten. Basfluiten hebben grote klankgaten en zijn daarom met kleinere vingers lastiger te bespelen. De Chinese fluit bespeel je daarentegen middels de “pipers grip”, waarbij je de klankgaten afdicht met de middelste vingerkootjes. Ook leuk om te horen was de theorie over de afmetingen van de oorspronkelijke Indiaanse fluiten: een Indiaan moest zowel tussen de bovenkant van de klankgaten en het labium, alsook tussen de onderkant van de klankgaten en het uiteinde van de fluit een volle hand kunnen plaatsen. Deze verhouding vind je bij de huidige generatie native flutes nog steeds terug. We werden ook geattendeerd op een heel klein gaatje onderaan de achterkant van de fluit. Dit gaatje heeft als doel om dichter naar de basistoon van de fluit toe te komen zonder in te boeten op de lengte van de fluit.
Blaastechnieken
Niet alleen de grootte c.q. breedte van het gat waarin je de fluit aanblaast heeft een grote invloed op de klank, maar ook de verschillende blaastechnieken zorgen voor een verschil in klankkleur: blazen met aangespannen wangen, met bolle wangen of middels een circulaire ademhaling zoals we dat ook kennen bij het bespelen van een Didgeridoo. Ook is het mogelijk effecten in je klank te brengen middels je tong of keel (bijv. een vibrato), om je fluitspel naar een andere dimensie te brengen. Verder is er nog het effect van “overblowing”, waarbij door manipulatie van de aangevoerde lucht de geklonken toonhoogte naar een hoger octaaf springt zonder de vingerzetting te wijzigen. En merk je dat de klank niet optimaal is omdat er te veel condens in de fluit zit, dek dan met een vinger het gat bij de fetish af en blaas rustig het vocht eruit. Dit kun je ook gerust doen tijdens een klankconcert, want deze rustige manier van blazen klinkt prachtig als de wind!
Natuurlijk mochten we de fluiten ook allemaal uitproberen. Richard had ook een versterker meegenomen. Het was bijna magisch om je fluitspel middels de versterker in een echo te horen, het klonk alsof je in de bergen stond te spelen.
Met de fluiten die qua toonsoort bij elkaar pasten werd een mooi samenspel gecreëerd. Hierbij werd een sjamanendrum ingezet en uiteraard kwamen daarbij als vanzelf ook de stemmen van de overige deelnemers.
Strumstick
Na de pauze was het de beurt aan de Strumstick. De Strumstick is een driesnarig instrument, gebaseerd op de Mountain Dulcimer. Net als de Dulcimer is het gestemd op een diatonische toonladder. Met andere woorden: er zijn geen foute noten, vals spelen lukt niet! De Strumstick lijkt qua vorm op een Ukelele, maar dan met een hoekige klankkast. De hals van de Strumstick is net als een gitaar voorzien van fretten. De plaatsing van de fretten is afhankelijk van de stemming van het instrument.
Om te kunnen samenspelen waren alle Strumsticks (door Richard zelf gemaakt) gelijk gestemd in majeur: D-A-D, waarbij de bovenste (dikke) snaar de lage D was en de onderste (dunne) snaar de hoge D. Er was ook een 4-snarige Strumstick. Hierbij waren de onderste twee dunne snaren identiek van toon. Verder was er nog een “Hummel”, ook wel Epinette genoemd, een plankciter uit de Lage Landen, die wordt beschouwd als een voorganger van de Dulcimer. Deze Hummel was ook gelijk gestemd, zodat deze ook in het samenspel kon worden meegenomen.
Het samenspel met Strumsticks, Hummel, Sjamanendrum, Fluiten en zang was geweldig. Eigenlijk wilden we helemaal niet meer stoppen.
Dankbaar
Nadat deze workshop eerder was verplaatst hebben we er even op moeten wachten, maar het was het wachten meer dan waard. We kunnen terugkijken op een zeer inspirerende en geslaagde dag, waarop een zeer bevlogen Richard ons de wereld van Strumstick en Indianenfluit liet ontdekken en ons in een fijne resonantie liet samenklanken. Met een grote glimlach op ons gezicht keerden we aan het eind van de middag weer huiswaarts.
Met dank aan Richard Raaphorst die zijn grote passie met ons heeft willen delen.
31 januari 2023
Patricia Verbruggen
Benieuwd naar de sound van een Strumstick? Luister hier naar een opname van Richard Raaphorst met Strumstick – Native American Flute in D – Didgeridoo in D:
Over Richard:
“Music is the harmonious voice of creation, an echo of the invisible world.”
Richard Raaphorst is van jongs af aan al bezig met het maken van muziek en hij heeft er door de jaren heen dan ook heel veel uren ingestoken. Wat hij in deze jaren heeft geleerd, mag hij nu doorgeven aan anderen. Tevens is Richard Reiki Master Tera Mai. Richard geeft op een intuïtieve manier lessen op o.a. Didgeridoo, Native Flute, Strumstick en Gitaar.
